روابط ایران و عمان، الگویی برای سایر کشورهای حوزه خلیج فارس
روابط ایران و عمان، الگویی برای سایر کشورهای حوزه خلیج فارس
یکشنبه 14 اردیبهشت 1393
عمان در بین کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس به لحاظ اتخاذ سیاست‌های مبتنی‌بر تشنج‌زدایی و ایجاد تعادل در مناسبات با کشورهای منطقه ارتباط حسنه‌ای با ایران دارد. کشوری که هنرمندانه توانایی دوستی با ایران و مخالفان ایران را داشته است. این‌در‌حالی است که با این حد از اعتمادسازی میان دو کشور، مقامات ایران اعتقاد دارند، روابط ایران و عمان می‌تواند الگویی صحیحی برای سایر کشورهای منطقه باشد.
تهران و مسقط با گام‌نهادن در مسیر اعتمادسازی و بر‌مبنای اصل وابستگی متقابل در ابعاد اقتصادی و امنیتی در‌عصر حاضر به رویکردی همگرایانه دست یافته‌اند. تا جایی‌که در حوزه نظامی، حتی ناوهای ایران مانند خارک و شهید قندی در مقاطعی بعد از اتمام ماموریت دریایی در بنادر عمان توقف داشته‌اند. اما نمود همگرایی این دو کشور، در بعد نظامی- امنیتی، تشکیل کمیته مشترک نظامی دو کشور و برگزاری جلسه سالانه این کمیته در تهران و مسقط است. برگزاری برنامه‌های مشترک نظامی در تنگه هرمز از جمله دستاوردهای کمیته مشترک است که اعتمادی است بر سیاست ایران مبنی‌بر تامین امنیت خلیج فارس توسط کشورهای منطقه و بدون قدرت‌های فرامنطقه‌ای.
مشخصاً رویکرد واقع‌بینانه عمان در پذیرش ایران به‌عنوان کشوری قدرتمند سبب گردیده تا مسقط تنها عضو شورای همکاری خلیج فارس باشد که انرژی هسته‌ای را حق ایران دانسته و از توافق هسته‌ای ژنو نیز حمایت کند. این کشور حتی در دعاوی جزایر بین ایران و امارات نیز رویکرد مذاکره و مصالحه را راهگشا می‌داند. در‌این‌راستا، سلیم بن محروقی، دیپلمات سابق عمان در واشنگتن اعتقاد دارد، نمی توان از قدرت ایران چشم‌پوشی کرد. ایران همسایة بزرگی است که نادیده انگاشتن آن خطرناک است چه رسد به آنکه این کشور را دشمن بدانیم.
همین نگاه سبب گردید که حتی در دوران جنگ ایران و عراق، بر‌خلاف تعدادی از سایر کشورهای عرب منطقه مسقط به صدام اجازه استفاده از خاک عمان را برای حمله به ایران ندهد.
رویکردهای دوستانه میان دو کشور سبب شکل‌گیری ذهنیت مثبت فی‌مابین دو کشور گردید تا جایی‌که از رهگذر اعتمادسازی ایجاد شده در‌طول دهه‌های اخیر میان دو کشور، مسقط در پرونده‌های لاینحلی مانند پرونده هسته‌ای و رابطه ایران با آمریکا به میانجیگری روی آورده و از مواردی مانند: آزادی ملوانان انگلیسی در سال 2007 یا آزادی طبیعت‌گردان آمریکایی (که از مرزهای غربی وارد ایران شده بودند) در سال 2011 گره‌گشایی نمود.
فارغ از موارد یاد شده عمان به‌عنوان کشوری شکننده و آسیب‌پذیر از نظر اقتصادی و امنیتی در همسایگی کشوری قرار دارد که در تعارض با قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای است. مسقط به‌خوبی آگاه است، در‌صورت وقوع جنگ ایران با کشورهای عضو شورای خلیج فارس و یا قدرت‌های فرامنطقه‌ای، از آسیب‌های آن در امان نخواهد بود بنابراین می‌کوشد؛ تا با میانجیگیری میان دوطرف هزینه‌های درگیری را برای خود کاهش دهد.
از سویی دیگر، مسقط به‌علت تشتت آرا، تضاد منافع و واگرایی میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس به این سازوکار نیز اعتمادی ندارد و آن را اتحاد موفق و پایداری نمی‌داند، خاصه آنکه برادر بزرگتر این جمع برای ترویج سلفیسم و صدور آن به خاک کشورهای همسایه از هیچ کوششی دریغ نمی‌کند. امری که به‌شدت در سال‌های اخیر موجب نگرانی عمان بوده است.
از طرف دیگر، در بعد اقتصادی نیز گام‌های مهمی در تحکیم روابط دو کشور نیز برداشته شده است، تا جایی‌که حجم تجارت ایران و عمان در سطح قابل قبولی نسبت به سایر کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس قرار دارد. این‌در‌حالی است که فارغ از آمار رسمی بازرگانی این دو کشور، بخشی از تجارت میان شهروندانشان نیز در آمار رسمی وارد نمی‌شود.
به‌نظر می‌رسد ایران و عمان با درک نگرانی‌ها و تنگناهای یکدیگر در‌حوزه‌های مختلف از مرحله اعتمادسازی گذر کرده، و برغم عدم تجانس ایدئولوژیک، بسترهای توسعه روابط در‌حوزه اقتصادی و امنیتی را ایجاد کرده‌اند و در‌حال گذر به‌سمت شرکای قابل اعتماد هستند، امری که در‌میان کشورهای حوزه خلیج فارس با وجود قرابت ایدئولوژیک کمتر دیده می‌شود.
نظر شما