پیش‌بینی آینده نفوذ راهبردی ایران و مذاکرات بغداد
پیش‌بینی آینده نفوذ راهبردی ایران و مذاکرات بغداد
سه شنبه 12 اردیبهشت 1391
اکثریت کارشناسان و تحلیلگران مسائل بین‌المللی به گسترش روزافزون نفوذ راهبردی ایران در عرصة بین‌المللی بعد از خیزش‌های اخیر عربی اذعان دارند. درحال‌حاضر عمده‌ترین شاخص‌های نفوذ راهبردی ایران در عرصة بین‌المللی قدرت الهام‌بخشی، حضور مؤثر در معادلات منطقه‌ای، اهداف و نیات سیاسی مرجع، قدرت نرم و اقناعی، وضعیت منحصربه‌فرد ژئوپلیتیکی و سرمایه‌های انسانی نخبه و هوشمند هستند. در اولین ماه‌های سال ٢٠١٢ تبلور همگی این شاخص‌ها به قول جورج فریدمن (George Friedman) در قالب مفهوم «استراتژی ایرانی» (Iran’s Strategy) و به‌عبارتی دیپلماسی ایرانی در عرصة تعاملات بین‌المللی این کشور مفهوم پیدا می‌کند.
درحالی‌که در صحنة بین‌المللی بعد از بیداری اسلامی صحبت از تغییر موازنة قدرت و ترتیبات امنیتی در خاورمیانه به میان می‌آید سؤال مهم و کلیدی که درحال‌حاضر مطرح می‌شود آن است که در تحلیل آینده‌پژوهی ایران به‌عنوان یک قدرت راهبردی و اثرگذار در معادلات قدرت بین‌المللی عمده‌ترین عوامل تحکیم‌کننده و بازدارندة نفوذ راهبردی ایران کدامند؟
با وجود آنکه متغیرهای زیادی در تحکیم و تعمیق نفوذ راهبردی ایران در تحولات جهانی آتی وجود دارد اما به‌صورت مشخص می‌توان به چهار موضوع پذیرش منطقه‌ای الگوی مقاومت ایران، گسترده شدن تعاملات ایران با بازیگران منطقه‌ای، روند دموکراتیزه شدن منطقة خاورمیانه و موضوع هسته‌ای ایران اشاره داشت.
پذیرش الگوی مقاومت ایران در مقابل درخواست‌های غیرمنصفانه قدرت‌های فرامنطقه‌ای مخصوصاً با توجه به تحولات بعد از بهار عربی در سوریه، بحرین و فلسطین موردنظر مقامات عالیه ایران است. گسترده شدن تعاملات ایران با بازیگران قدرتمند منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مخصوصاً قدرت‌های درحال ظهوری همانند هند، چین، و برزیل نیز از منظر تأثیرگذاری بر آیندة نفوذ راهبردی ایران نقش مهمی دارد. روند دموکراتیزه شدن مناطق پیرامونی ایران نیز هم‌صدایی دولت‌های درحال ظهور منطقه را مبتنی‌بر تمایلات ایران ارتقا خواهد داد. علاوه‌بر همگی موارد مزبور، هرگونه موفقیت احتمالی ایران در ارتباط با موضوع مذاکرات هسته‌ای تحکیم‌کننده نفوذ راهبردی ایران در مانورها و چانه‌زنی‌های حساس بین‌المللی خواهد بود.
در تحلیل عوامل بازدارندة نفوذ راهبردی ایران نیز به‌صورت مشخص به چهار موضوع رابطة چالشی ایران با برخی از قدرت‌های بزرگ، رابطة منفی برخی از بازیگران عربی با ایران، رابطة منفعت‌جویانه برخی از بازیگران عربی با قدرت‌های بزرگ و تلاش غیرمنصفانه برخی از نهادهای بین‌المللی امنیتی درجهت نفوذ و نقش‌آفرینی در ترتیبات امنیتی بین‌المللی می‌توان اشاره کرد.
بر این اساس، آیندة تحدید نفوذ راهبردی ایران مخصوصاً تحت تأثیر رابطة چالشی ایران با برخی از قدرت‌های بزرگ و بلوک‌های جهانی همانند آمریکا و اتحادیه اروپا قرار خواهد گرفت. تصویب چند دور تحریم بین‌المللی علیه ایران ازسوی این قدرت‌ها و اتحادیه اروپا در چند سال اخیر اقدامی در همین راستا ارزیابی می‌شود. متأثر از تحولات چالشی ایران با برخی از قدرت‌های بزرگ، رابطة برخی از بازیگران عربی با ایران نیز محدودیت‌هایی را در تعمیق نفوذ راهبردی ایران در منطقه ایجاد خواهد نمود. رابطة منفعت‌جویانه برخی از بازیگران عربی همانند عربستان، قطر و امارات با برخی از بازیگران فرامنطقه‌ای مورد دیگری است که در هر صورت باعث ایجاد محدودیت‌هایی در نفوذ راهبردی ایران در عرصة جهانی خواهد شد. تلاش غیرمنصفانه، غیرواقع‌گرایانه و غیراستاندارد برخی از نهادهای امنیتی بین‌المللی جهت مداخله در ساختارها و ترتیبات امنیتی منطقة خاورمیانه و سد نفوذ ایران موضوع مهم دیگری است که باعث ایجاد موانعی در مسیر گسترش نفوذ راهبردی ایران در عرصة بین‌المللی خواهد گردید.
نتیجه اینکه اگر در دورنمای فرارو حقوق و مزایای استراتژیک و حوزه‌های نفوذ واقعی ایران در عرصة بین‌المللی به رسمیت شناخته شود نه‌تنها نفوذ راهبردی ایران در عرصة بین‌المللی مانعی را برای دیگر بازیگران بین‌المللی درپی نخواهد داشت بلکه باعث ایجاد ساختارهایی پویا، اثرگذار، پایدار و بومی در محیط پیرامونی این کشور و ازجمله در منطقة خاورمیانه و خلیج فارس خواهد شد. ازاین‌رو فارغ از تمامی ابعاد و زوایای آتی محدودکنندة نفوذ راهبردی ایران در عرصة معادلات بین‌المللی، موفقیت احتمالی ایران در موضوعی که فریدمن به‌درستی از آن (Engage in Complex Diplomatic Maneuver) یاد می‌کند می‌تواند تضمین‌کننده‌ای مهم برای تعمیق و اثربخشی نفوذ راهبردی ایران و حفظ حریم امنیتی ژئوپلیتیکی سنتی و حوزه‌های نفوذ این کشور باشد. در تحلیل نهایی باید اشاره داشت که موفقیت احتمالی ایران در مذاکرات آتی ایران و گروه 1+5 در بغداد در ٣ خرداد 1391 بدون شک آزمونی اساسی و مهم برای آیندة نفوذ راهبردی ایران در سطح بین‌المللی خواهد بود.
نظر شما