مواضع اخیر ترکیه و دورنمای عضویت آن در اتحادیه اروپا
مواضع اخیر ترکیه و دورنمای عضویت آن در اتحادیه اروپا
دوشنبه 25 مهر1390
عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا می‌تواند اثرات و پیامدهای مهمی هم برای ترکیه، هم برای اتحادیه اروپا و هم کشورهای همجوار ترکیه به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران در پی داشته باشد. تحقق عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا می‌تواند برای این کشور منافع اقتصادی و سیاسی زیادی به ارمغان بیاورد و آن را در زمره کشورهای اروپایی قرار دهد. لذا این کشور در طول چند دهه گذشته تلاش فراوانی برای عضویت در اتحادیه نموده است. درخواست رسمی ترکیه برای پیوستن به جامعه اروپا در 14 آوریل 1987 ارائه شد، اما کشورهای اروپایی با تردید و تعلل درخواست ترکیه را مورد بررسی قرار دادند. ترکیه از 12 دسامبر 1999 به‌طور رسمی به‌عنوان کاندید عضویت در اتحادیه شناخته شد و مذاکرات برای الحاق ترکیه از 3 اکتبر 2005 آغاز شد. با این حال، دورنمای چندان روشنی برای عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا متصور نیست و مواضع اخیر این کشور پیچیدگی موضوع را بیش از پیش خواهد کرد.
اتحادیه اروپا همواره دو موضوع مهم را در راستای پیوستن ترکیه مورد توجه قرار داده است: نخست، اختلاف این کشور با قبرس و یونان. دوم، قوانین داخلی ترکیه و مسئله حقوق اقلیت‌های کرد. اگرچه جمعیت مسلمان ترکیه و همسایگی با کشورهای خاورمیانه مانند ایران و عراق نیز در این زمینه حائز اهمیت بوده است، اما اتحادیه اروپا همواره تعدیل و اصلاح در مواضع و سیاست‌های ترکیه در قبال دو موضوع فوق را پیش‌شرط و مقدمه عضویت ترکیه دانسته است.
آنچه که در ماه‌ها و روزهای اخیر در مواضع و سیاست خارجی ترکیه شاهد آن بوده‌ایم، بیانگر این است که ترکیه برخلاف خواسته‌ها و شروط اتحادیه برای عضویت عمل کرده است و یا لااقل بهانه‌های لازم را برای این اتحادیه جهت به تأخیر انداختن عضویت این کشور فراهم خواهد نمود. هم در قبال موضوع اقلیت‌های قومی (کردها) و هم در ارتباط با مسئله قبرس، مواضع اخیر ترکیه با مخالفت اتحادیه اروپا مواجه بوده است. حملات شدید اخیر ترکیه به پایگاه‌های شورشیان کرد در شمال عراق به بهانه واکنش به حملات این گروه‌ها، بیانگر مواضع صریح ترکیه در قبال آنها و عدم انعطاف‌پذیری این کشور در این زمینه بود و امیدها را برای حل مسالمت‌آمیز موضع از بین برد. اما آنچه که اخیراً اهمیت بسیار ویژه‌ای یافته است و به‌عنوان یک فاکتور تأثیرگذار جدید در روند عضویت ترکیه مطرح است، مواضع تندی است که این کشور اخیراً بر علیه رژیم اسرائیل اتخاذ نموده است. سرآغاز این اختلاف‌ها حمله اسرائیل به غزه بود که با مخالفت ترکیه مواجه شد و پس از آن حمله اسرائیل به کشتی مرمره و کشته شدن 9 تبعه ترکیه، بحران را به اوج خود رساند و دو طرف تا قطع روابط دیپلماتیک نیز پیش رفتند. رجب طیب اردوغان اخیراً نیز هولوکاست را اغراق‌آمیز خوانده است تا مواضع خود را در قبال اسرائیل شدیدتر کند. این موضع ترکیه در قبال اسرائیل مورد مخالفت و نگرانی اتحادیه اروپا بوده و اخیراً به موضوع قبرس نیز سرایت کرده است.
اتحادیه اروپا برای نخستین بار در گزارش سالانه خود از مواضع اخیر ترکیه در قبال سیاست‌های رژیم صهیونیستی در منطقه و نیز انتقادات مکرر آنکارا از این رژیم انتقاد کرد. در گزارش سالانه کمیساریای ویژه اتحادیه اروپا برای بررسی عملکرد ترکیه و میزان همسویی این کشور با معیارهای سیاسی و اقتصادی این اتحادیه آمده است: ترکیه دیگر به مواضع اتحادیه اروپا در عرصه سیاسی خارجی پایبند نیست و انتقادات اخیر آن از رژیم صهیونیستی نمونه و مصداق بارز این مسئله است.(1)
اما موضوعی که به‌نظر می‌رسد اختلافات اتحادیه اروپا را با ترکیه افزایش دهد؛ تشدید بحران قبرس است. پس از آنکه یک شرکت اسرائیلی با همکاری دولت قبرس اعلام کرد که منابع عظیم گازی را در دریای مدیترانه کشف کرده است این موضوع با واکنش منفی ترکیه مواجه بود و حالا این کشور نیز کشتی‌های خود را با اسکورت نظامی موظف کرده است که به عملیات اکتشافی مشابه در منطقه بپردازند.
ترکیه دولت قبرس شمالی (بخش ترک‌نشین قبرس) را در کنار دولت جنوبی قبرس (بخش یونانی‌نشین) مورد شناسایی قرار داده است و به‌عنوان یک کشور مستقل می‌شناسد. درحالی‌که اتحادیه اروپا دولت واحد قبرس (جنوبی) را به‌عنوان عضو اتحادیه می‌شناسد. قرار است قبرس رهبری دوره‌ای اتحادیه اروپا را در سال 2012 برعهده بگیرد و این موضوع واکنش شدید ترکیه را برانگیخته تا جایی که این کشور تهدید کرده در صورتی که قبرس ریاست دوره‌ای اتحادیه اروپا را در سال 2012 برعهده بگیرد، روابط خود را با این اتحادیه به حالت تعلیق درخواهد آورد.
در مجموع، رویکرد جدید ترکیه در حوزه سیاست خارجی و به‌ویژه مواضع اخیر این کشور در قبال قبرس روند عضویت این کشور در اتحادیه را بیش از پیش به تأخیر خواهد انداخت.
پی‌نوشت
1- <http://www.arannews.ir/fa/news/19729.aspx>
نظر شما