پیامدهای منطقه‌ای سفر امیر کویت به تهران


پیامدهای منطقه‌ای سفر امیر کویت به تهران
 

 
یکشنبه 1 تیر 1393
 


سفر اخیر امیر کویت به ایران و امضای شش سند همکاری در حوزه‌های مختلف اقتصادی اگرچه به‌دلیل تحکیم روابط دوجانبه دو بازیگر واجد اهمیت است؛ زیرا برای اولین‌بار بعد از قدرت گرفتن شیخ صباح در سال 2006 این سفر صورت گرفته است، اما مهم‌تر آن است که در شرایط حاضر اینگونه تعاملات می‌تواند نقطه عطفی در مناسبات منطقه خلیج فارس باشد. اینکه رویترز ایجاد روابط حسنه میان ایران و کویت را به‌مثابه پلی راهبردی می‌داند که می‌تواند ایران را به همسایگان حوزه خلیج فارس وصل کند، دلیلی بر اهمیت منطقه‌ای این سفراست.
فضای اعتماد و احترام متقابل شکل‌گرفته طی سال‌های گذشته میان دو کشور، ازجمله: به رسمیت شناختن استقلال کویت در سال 1961 توسط ایران، حمایت ایران از کویت در سال 1973 و در خلال جنگ خلیج فارس، اتخاذ موضع بی‌طرفی کویت در جنگ ایران و عراق، و عدم دخالت در بحران‌های منطقه‌ای که ایران در آنها ذی‌نفع بوده مانند بحران سوریه، سبب شکل‌گیری برداشت مثبت بین‌الاذهانی میان دو بازیگر شده است.
تأثیر رفتارهای دوستانه به‌رغم برخی سوءتفاهم‌های مقطعی در روابط دو کشور و نیز جمعیت 30 درصدی شیعه در کویت که 4 درصد آنها ایرانی هستند، سبب شده گلف نیوز به این جمع‌بندی برسد که «نگاه ایران و کویت، نگاهی احترام‌برانگیز است، به‌طوری‌که کویت ایران را دارای وزن سیاسی و استراتژیک می‌داند و تهران کویت را به نسبت سایر همسایگان جنوبی‌اش، هم‌پیمانی قابل اتکا با موقعیت ژئواستراتژیک و مورد اعتماد سعودی‌ها می‌داند».
بدین‌سبب، کویت نیز مانند عمان، ظرفیت تبدیل شدن به میانجی بین تهران و ریاض و نیز ایران و شورای همکاری خلیج فارس را دارد. به‌ویژه که امیر کویت، اولین مقام عربی بوده که در زمان تصدی وزارت خارجه در اوایل انقلاب، پیام تبریک دولت کویت را به مقامات ایرانی رساند. شیخ صباح در جهت‌گیری‌های سیاسی و بین‌المللی فعلی‌اش نیز سیاستمداری واقع‌گرا بوده، به‌طوری‌که در نشست اخیر اتحادیه عرب برعکس قطر حاضر نشد کرسی سوریه را به مخالفان واگذار کند. لذا ذهنیت مثبت ایران نسبت به شیخ صباح به‌عنوان میانجی‌ای منصف سبب شد سفر امیر کویت نگاه دولتمردان منطقه را متوجه این رخداد سیاسی کند و رسانه‌هایی همچون الرای چاپ کویت، امیر کویت را حتی نماینده اعضای شورای همکاری خلیج فارس بدانند.
ازطرفی، فضای حاکم بر روابط تهران و ریاض نیز نشان از آن دارد که امیر کویت فقط به‌منظور تحکیم روابط دوجانبه راهی این سفر نشده است؛ زیرا یک ماه قبل از سفر شیخ صباح، ریاض اعلام کرده بود آمادگی ترمیم و بهبود روابط با تهران را دارد و چندی پیش از آقای ظریف، وزیر خارجه ایران، دعوت به‌عمل آمد تا به عربستان سفر کند که بسیاری آن را از سیگنال‌های مثبت سفر شیخ صباح می‌دانند.
ازسوی‌دیگر، کشورهای منطقه برحسب فرمایش حضرت آیت‌الله خامنه‌ای (در دیدار با امیر کویت) نیازمند رسیدن به درک مشترک از مقوله تهدید می‌باشند. تهدید امنیتی تکفیری‌ها در کشورهای حوزه خلیج فارس و به‌خصوص در کشوری مانند کویت با جمعیت شیعه قابل ذکر، به‌نظر می‌رسد توان آن را دارد که با ایفای نقش دشمن مشترک بتواند زمینه‌ساز شکل‌گیری رژیم‌های منطقه‌ای کارآمد باشد.
در چنین شرایطی، سازوکاری مانند شورای همکاری خلیج فارس که در مقابل خطر تهران برای همایسگان جنوبی‌اش تأسیس شده بود، با از بین رفتن ایران‌هراسی در منطقه می‌تواند سمت‌وسویی اقتصادی و فرهنگی در بلندمدت یابد تا به اعتقاد امیل دورکیم، تراکم تعاملات پویا، واقعیت‌های جدید اجتماعی را خلق کند. هم‌گرایی به‌عنوان مقوله‌ای اجتماعی در منطقه خلیج فارس، نه‌تنها به منابع مادی، بلکه به تجارب جمعی دولت‌های منطقه نیاز دارد. براین‌اساس، با رشد کمّی و کیفی تعاملات تجربه و ذهنیت، تضاد عرب و عجم می‌تواند به‌نفع تعامل آنها تغییر کند و تنش‌زایی در منطقه به شکل بدیع رخ نماید.
دراین‌میان، نقش نخبگان سیاسی منطقه مانند شیخ صباح، در برداشتن اولین گام در توسعه روابط و اعتمادسازی میان ایران و سایر کشورهای عرب در مقطع حاضر که بحران‌های منطقه‌ای فزونی یافته و کویت نیز ریاست دوره‌ای شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب را برعهده دارد، می‌تواند سرنوشت‌ساز و تعیین‌کننده ارزیابی شود.