شکل‌گیری بسترهای ایجاد الگوی تعاملی میان ایران و عربستان
شکل‌گیری بسترهای ایجاد الگوی تعاملی میان ایران و عربستان
دوشنبه 16 دی 1392
در‌فضای شکل گرفته بعد از مذاکرات هسته‌ای، بازسازی روابط ایران با کشورهای منطقه که در تضاد ایدئولوژیک و ژئوپلیتیک با جمهوری اسلامی ایران هستند، از ضروریات سیاست خارجی ایران است. دراین‌میان، تدوین یک الگوی تعاملی با عربستان سعودی با توجه به وزن ایدئولوژیک کاریزماتیک این کشور در‌میان همسایگان عرب ایران و نیز جایگاه خاص ریاض در شورای همکاری خلیج فارس می‌تواند افق جدیدی در روابط ایران و کشورهای منطقه شکل دهد.
در‌این‌راستا، زمینه‌های ذهنیت مشترک شکل گرفته که می‌تواند باعث درک مشترک و نهایتا به الگویی تعاملی فی‌مابین تهران و ریاض بیانجامد. یکی از بسترهای، شکل‌گیری درک مشترک از امنیت منطقه‌ای است که پیش‌نیاز آن رسیدن به درک مشترک از زمینه‌های منازعه و مقوله دشمن در خاورمیانه است.
در دوره ریاست جمهوری باراک اوباما سیاست مقابله با اقتدارگرایی در خاورمیانه، آمریکا را ملزم می‌کرد از انقلاب‌های عربی پشتیبانی کند. هر چند این سیاست در‌مورد کشوری مانند عربستان که جایگاه خاصی در سیاست‌های خاورمیانه‌ای آمریکا داشته و دارد نمی‌توانست متسری شود اما بااین‌وجود، ساختار رادیکال قدرت در‌این کشور نیز از انتقاد کاخ سفید مصون نیست.
از طرفی، عربستان بویژه با توجه به محدودیت‌های کارکردی در انتقال قدرت به نسل سوم، نگرانی‌های بالقوه جدی‌ای از گسست و شکاف در رابطه با آمریکا دارد و این نگرانی بخصوص در عدم حمایت آمریکا از مصر در جریان خیزش‌های عربی واقعیت پیدا می‌کند.
علاوه‌بر‌این، انقلاب‌های عربی مورد حمایت آمریکا موجب تغییر در فضای ژئوپلیتیکی و مخاطرات امنیتی شکل دهنده به ساخت قدرت و فرایند کنش سیاسی این بازیگر گردیده و ذهنیت خاصی از دشمن در لایه‌های قدرت در‌این کشور شکل گرفته که نیازمند توجه و تدقیق است.
این امر ظرفیت مناسبی برای تعامل و ایجاد الگوی تعاملی بر‌‌مبنای امنیت مشترک منطقه‌ای منهای قدرت‌های فرامنطقه‌ای ایجاد نموده است. تا جایی که زمینه مدل وابستگی متقابل امنیتی باری بوزان می‌تواند در‌این‌خصوص قابلیت طرح پیدا کند.
ورای ذهنیت‌های موصوف، این واقعیت ملموس وجود دارد که دو کشور در محیط پیرامونی یکدیگر قرار دارند. با‌توجه به‌این اصل که دولت‌ها بازیگران هوشمندی هستند می‌توان با تاکید بر‌اهمیت کانون‌های مشترک محیطی و پیرامونی و بازتنظیم الویت‌ها و هزینه‌های ائتلاف منابع در رویکردهای واگرایانه درصد موفقیت تدوین الگوی تعاملی دو کشور در شرایط حاضر برغم تضادهای تاریخی مذهبی و سیاسی را افزایش داد.
از سویی دیگر، دقت در رفتارشناسی سعودی‌ها در فضای بین‌المللی نسبت به ایران نشان می‌دهد که ریاض هرگاه میزان تحریم‌ها و رفتار خصمانه غرب در قبال تهران افزایش یابد این کشور نیز رویکرد واگرایانه‌تری نسبت به ایران پیدا می‌کند . در فضای شکل گرفته در‌پی حل‌و‌رفع پرونده هسته‌ای ایران و حمایت اعضای شورای همکاری خلیج فارس از این روند، زمان مساعدی برای اغنای همسایه سعودی ایران با توجه به انزوای نسبی این کشور برای ایجاد یک الگوی تعاملی وجود دارد.
نظر شما