رقابت کردها و دیگران در صحنه کوبانی
دو سؤال مهم درمورد کوبانی
درمورد مسئله کوبانی و ابعاد جغرافیایی، سیاسی و خبری آن دو سؤال مهم وجود دارد:
1) مهم‌ترین انگیزه داعش از تلاش برای تسخیر کوبانی چیست؟
2) چرا موضوع کوبانی درحدی گسترده و حتی فراتر از مسئله موصل در رسانه‌ها و محافل جهانی بازتاب پیدا کرد؟
در پاسخ به سؤال نخست باید گفت: معمای کوبانی با مسئله شنگال بی‌ارتباط نیست. منابع سیاسی و خبری موثق اقلیم کردستان عراق اعلام کرده‌اند که گروه تروریستی ـ تکفیری داعش، قصد حمله به شنگال و مناطق کردنشین را نداشت، اما پس از تسخیر موصل، اظهارات تند مسعود بارزانی، رئیس اقلیم و دیگر مقامات و فرماندهان نیروهای پیشمرگ، مبنی‌بر اینکه کردها در کرکوک خواهند ماند، داعشی‌ها را بر سر خشم آورد و آنان با تشویق برخی سران عشایر عرب و ترکمان‌های سنی، به فکر این افتادند که با حمله به منطقه بی‌دفاع و درعین‌حال مهم و کوهستانی شنگال (سنجار) در نزدیکی مرز سوریه، درسی به کردها نیز داده و اجازه ندهند که کردها نیروهای خود را در سرزمین‌هایی ساکن کنند که از دید داعش، زمین اعراب و منابع انرژی‌های فسیلی و ثروت اعراب است. این مسئله برای کوبانی هم به‌شکل دیگری صادق است و داعشی‌ها، کانتون خودگردان کوبانی تحت کنترل نهادهای کُرد وابسته به پ‌ک‌ک را تهدیدی جدی برای رقه و مرکز به‌اصطلاح امارت اسلامی خود تلقی می‌کنند و قصد دارند با فتح این شهر، علاوه‌بر تقویت رقه، بین دو منطقه کردنشین عفرین و جزیره (به مرکزیت قامیشلو) یک فاصله چندصد کیلومتری بیندازند.
اما در جواب به سؤال دوم و دلایل برجسته شدن موضوع کوبانی در رسانه‌های خبری و محافل سیاسی جهان باید گفت: این مسئله دو دلیل اصلی دارد که دلیل نخست آن اقدام جدی نهادها و رسانه‌های اقماری پ‌ک‌ک در منطقه و اروپا برای برجسته کردن این موضوع بود و دلیل دوم نیز به رویکرد ویژه غرب و به‌خصوص آمریکا نسبت به کردها بستگی دارد. کما اینکه در شرایطی که کوبانی در آستانه سقوط قرار گرفته بود، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: کوبانی در مرکز اهداف استراتژیک دفاعی آمریکا جایی ندارد، اما حالا که اربیل خواسته است، تلاش می‌کنیم از این شهر دفاع کنیم!
چرا کوبانی سقوط نمی‌کند
گروه مدافع کُرد سوری موسوم به واحدهای دفاع از خلق (YPG) که شاخه نظامی حزب اتحاد دموکراتیک (PYD) است، یکی از مهم‌ترین نهادهای اقماری پ‌ک‌ک در مناطق کردنشین شمال سوریه و اطراف حلب به‌شمار می‌آید که پس از اتمام دوره‌های آموزشی خود، مراسم سوگند وفاداری مدافعین را با کتابی از اوجالان، تصویر اوجالان، یک سلاح کلاشینکف و یک پرچم پ‌ک‌ک (و نه پرچم مورد استفاده اقلیم کردستان) برگزار می‌کند. این نیرو که گفته می‌شود بین ده تا شانزده هزار نیروی جوان زن و مرد را آموزش داده است، دربرابر حملات داعش، مقاومت کرد و شمار فراوانی از اعضای آن، در درگیری‌ها جان خود را از دست دادند که یکی از آنان نیز فرزند صالح مسلم، رهبر حزب PYD بود. مقاومت سخت این جوانان دربرابر داعشی‌ها، درواقع تصویری نوین دربرابر داعش گذاشت و این گروه تروریستی که در حمله به موصل با یک شهر بی‌دفاع روبه‌رو شده بود، در کوبانی با مقاومت کم‌نظیری مواجه شد که مسئله کوبانی را برجسته نموده و آن را در صدر اخبار جهان نشاند. مدافعین کُرد وابسته به پ‌ک‌ک در این مسیر، گاهی برای درهم شکستن محاصره‌ها و حملات داعشی‌ها، از شیوه‌هایی همچون عملیات انتحاری نیز استفاده کردند و از این نظر می‌توان گفت که تکفیری‌ها در کوبانی غافلگیر شدند و در شرایطی که سوگند خورده بودند نماز عید سعید قربان را در مرکز کوبانی برگزار کنند، هنوز هم نتوانسته‌اند این شهر را تسخیر کنند.
بااین‌حال، باید این واقعیت را پذیرفت که تداوم آن وضعیت دشوار برای مدافعین کُرد سوری ممکن نبود و کار به جایی رسید که رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه اعلام کرد: خبرهایی می‌رسد که نشان می‌دهد کوبانی در آستانه سقوط است. مدتی پس از اعلام این سخنان اردوغان بود که مشخص شد اطلاعات او صحت داشته و پ‌ک‌ک و حزب اقماری آن یعنی پ‌ی‌د ناچار شدند با راهنمایی و توصیه آمریکایی‌ها، به تقسیم قدرت رضایت داده و اجازه دهند که نیروهای پیشمرگ اقلیم کردستان عراق به دستور بارزانی و با اجازه دولت ترکیه ازطریق خاک این کشور وارد کوبانی شوند. البته اردوغان در این موضوع دو امتیاز ویژه گرفت: اول اینکه به مسعود بارزانی متفق کُرد خود امتیاز داده و نیروهای او را وارد کوبانی نمود و به‌این‌ترتیب خاطره تلخ عدم دفاع از اقلیم در شرایط بحرانی حمله به شنگال و اربیل را از ذهن بارزانی زدود و یک بار دیگر نشان داد که دربرابر کارت فشار پ‌ک‌ک، ابزارها و شیوه‌های خاص خود را دارد. دوم اینکه مجوز اعزام نیروهای ارتش آزاد سوریه به کوبانی هم صادر شد و به‌این‌ترتیب، تقسیم قدرت در کوبانی به سریع‌ترین شکل ممکن صورت گرفت.
اعزام نیروهای پیشمرگ کُرد تحت امر مسعود بارزانی، رئیس اقلیم کردستان عراق، اعزام نیروهای ارتش آزاد سوریه تحت امر مخالفین مرتبط با ترکیه و به موازات این دو نیرو، بمباران مداوم مواضع داعش در کوبانی، هنوز هم نتوانسته است شرایط را در میدان جنگ و بر روی ارض واقع، به سمت‌وسویی ببرد که به‌اصطلاح، تکلیف کار یکسره شود، اما بدون تردید اگر این سه عامل مهم، در کنار مدافعین کُرد سوری قرار نمی‌گرفت، کوبانی به دست داعش می‌افتاد و با توجه به بار معنایی و نمادین ویژه کوبانی ـ که حاصل کار رسانه‌هاست ـ سقوط این شهر، پیروزی بزرگی برای داعشی‌ها خواهد بود و موقعیت نظامی آنان در مناطقی همچون رقه، تل ابیض و مسیر شمال حلب را در حد اعلا تقویت می‌کند. به‌عبارتی روشن، اگر حتی تداوم این جنگ طولانی و فرسایشی، در شرایط کنونی، برنده و بازنده واقعی را مشخص نکند، باز هم چیزی از اهمیت موضوع تقسیم قدرت و امتیازگیری‌های کُردی ـ ترکی ـ عربی کاسته نمی‌شود.
سه مسئله مهم برای ماه‌های پیش‌رو
در شرایط کنونی، موضوع کوبانی از آن موقعیت متورم خبری و بزرگنمایی‌های سیاسی اخیر برخوردار نیست. بااین‌حال سه مسئله مهم درمورد این شهر وجود دارد:
1) آینده کوبانی ارتباط مستقیمی با آینده بشار اسد دارد. رویکرد فعلی آمریکا، کنار نهادن چاک هگل و مسائلی از این دست در کنار موقعیت ضعیف مخالفین، نشان می‌دهد که حکومت بشار اسد دست‌کم تا زمان سپری شدن مقطع حضور داعش در سوریه، کنار نهادنی نیست و بعید نیست که اگر در آینده بنا به هر دلیلی، نظام سوریه کنترل امور را در دست بگیرد، تقسیم قدرت در مناطق شمالی و به‌ویژه در کوبانی به‌شکلی باشد که در آن، جایی برای نیروهای پیشمرگ اقلیم، احزاب کُرد نزدیک به اربیل و نیروهای ارتش آزاد وجود نداشته باشد و دمشق با اعطای برخی امتیازات به پ‌ک‌ک، کوبانی را به خود کردها بسپارد.
2) تکلیف ترکیه در میدان سوریه، ائتلاف ضدداعش و میدان کوبانی نامشخص است و درست در شرایطی که ترکیه به‌دنبال نفوذ در مناطق کردنشین سوریه است، ازسوی کردها به حمایت از داعش متهم می‌شود.
3) هنوز هم مشخص نیست که آمریکا و ائتلاف ضدداعش، برای آزادسازی موصل چه نقشه‌ای دارد. بدون شک درصورت حمله به موصل، داعشی‌ها دوباره راه سوریه و به‌ویژه عزاز، جرابلس، رقه، تل ابیض و کوبانی را درپیش می‌گیرند و معلوم نیست دراین‌صورت، کردها و ارتش آزاد، تا چه اندازه دربرابر آنان مقاومت خواهند کرد.
نظر شما