پیامدهای داخلی و خارجی کودتای نافرجام در ترکیه
پیامدهای داخلی و خارجی کودتای نافرجام در ترکیه
یکشنبه 27 تیر 1395
در تاریخ معاصر ترکیه، کودتا پدیده تازه‌ای نیست. در کشوری که در سال 1923 در آن، یکی از امپراطوری‌های مقتدر تاریخ جهان به واسطه قدرت نظامی ژنرال‌هایی همچون مصطفی کمال و عصمت اینونو کنار نهاده شد و نخستین نظام جمهوری خاورمیانه، در ترکیه تاسیس شد، نظامیان همواره خود را پدر و صاحب مردم و کشور دانسته‌اند و هر وقت ژنرال‌های مقتدر احساس کنند که از منظر فکری آنها، کمالیسم، لاییسم و دموکراسی به خطر افتاده، تانک‌ها به میدان می‌آیند. اما این‌بار، برخلاف دوران نجم الدین اربکان که به محض دریافت یک یادداشت تهدیدآمیز از قدرت کناره‌گیری کرد، شاگرد او رجب طیب اردوغان، شخصا به میدان آمد و مردم را به مقابله با کودتاگران فراخواند. سرعت درهم پیچیده شدن کودتای اخیر آن قدر زیاد بود که نگاه برخی از تحلیل‌گران این اندیشه را بوجود آورد که ممکن است چنین کودتایی نمایشی باشد. اما واقعیت این است که با بررسی برخی ابعاد هولناک و شواهد و خسارات و پیامدها، می‌توان قاطعانه نظر داد که چنین تحلیلی، پذیرفتنی نیست. کودتاگران با در اختیار گرفتن چند فروند هواپیما و بالگرد، عملا ابزار تهدید هوایی را هم در اختیار گرفتند و نیروهای نظامی تحت امر حکومت، مجبور شدند یکی از بالگردها را در آسمان مورد هدف قرار دهند. از دیگر سو، اشغال دو شبکه تلویزیونی دولتی و خصوصی تی.آر.تی و سی.ان.ان ترک و اقدامات دیگری همچون پرواز جنگنده‌ها در ارتفاع کم از فراز شهرهای استانبول و آنکارا، نشان داد که کودتاگران برای ساقط کردن دولت عزم جدی داشتند.
عوامل شکست کودتا
خبرگزاری رسمی آناتولی ترکیه، خیلی سریع و در همان ساعات اولیه توانست لیست تمام افسران و درجه داران گروه کودتاگر را منتشر کند. آن‌چه که در این لیست اهمیت داشت، این بود که فقط سه ژنرال در میان کودتاگران حضور داشتند و دیگر اعضای گروه، شامل برخی از سرهنگ‌ها، سروان‌ها و افسران دون پایه‌ای بودند که شهرت و نفوذ چندانی نداشتند و به عبارتی روشن‌تر، این کودتا فاقد مغز متفکر و اتاق فکر قدرتمندی بود که بتواند تهدیدات جدی علیه دولت را هدایت و مدیریت کند.
همچنین به میدان آمدن سران هر سه حزب مخالف دولت حاضر در مجلس یعنی حزب جمهوری خلق، حزب حرکت ملی و حزب دموکراتیک خلق‌ها، و مخالفت آنها با این کودتا و حمایت آنها از دولت و دموکراسی، کودتاگران را در شرایط سخت و دشواری قرار داد و آنها نتوانستند به هدف خود دست پیدا کنند.
خبرگزاری رسمی آناتولی ترکیه، خیلی سریع و در همان ساعات اولیه توانست لیست تمام افسران و درجه داران گروه کودتاگر را منتشر کند. آن‌چه که در این لیست اهمیت داشت، این بود که فقط سه ژنرال در میان کودتاگران حضور داشتند و دیگر اعضای گروه، شامل برخی از سرهنگ‌ها، سروان‌ها و افسران دون پایه‌ای بودند که شهرت و نفوذ چندانی نداشتند و به عبارتی روشن‌تر، این کودتا فاقد مغز متفکر و اتاق فکر قدرتمندی بود که بتواند تهدیدات جدی علیه دولت را هدایت و مدیریت کند.
همچنین به میدان آمدن سران هر سه حزب مخالف دولت حاضر در مجلس یعنی حزب جمهوری خلق، حزب حرکت ملی و حزب دموکراتیک خلق‌ها، و مخالفت آنها با این کودتا و حمایت آنها از دولت و دموکراسی، کودتاگران را در شرایط سخت و دشواری قرار داد و آنها نتوانستند به هدف خود دست پیدا کنند.
از دیگر نکات مهم باید به این موضوع اشاره کرد که ترکیه دارای 81 استان است و کودتاگران فقط در بخش‌هایی از دو استان استانبول و آنکارا توانستند قدرت‌نمایی کنند و با توجه به تغییرات مهمی که در پست‌های فرماندهی ارتش و ژاندارمری در ماه‌های اخیر در استان‌های ترکیه صورت گرفته، این کودتا، شانس انتشار و فراگیر شدن در کل کشور را نداشت.
پیامدها و دستاوردهای کودتا
اگر چه کودتا نتوانست به هدف بلندپروازانه تغییر رژیم دست پیدا کند اما با این حال، تاثیر نامطلوب و منفی این واقعه بر اقتصاد لرزان ترکیه، قابل انکار نیست. رئیس اتحادیه سرمایه‌داران و فعالان صنعتی و تجاری ترکیه (tüsiad) در همان دقایق نخست، مخالفت خود را با کودتاگران اعلام کرد تا نشان دهد که فعالان اقتصادی این کشور، بیش از هر چیز خواهان ثبات و آرامش هستند اما در هر حال، کودتا در روزها و هفته‌های اخیر، اثر نامطلوب خود را بر بازار بورس و تجارت ترکیه نشان خواهد داد. در همین حال باید به این نکته نیز اشاره کرد که این کودتا باعث شد، احزاب مخالف دولت، جریان فتح الله گولن و نظامیان ترکیه در شرایط نامطلوبی قرار بگیرند چرا که آنها در عمل، با دولتی روبرو هستند که می‌تواند به بهانه حفظ امنیت و مبارزه با تهدیدگران امنیت ملی، دایره فعالیت‌های آنها و گسترده آزادی بیان و آزادی عمل را تنگ‌تر و محدودتر کند. اما حزب عدالت و توسعه نیز در این میان، دستاوردهایی به دست آورد و خسارت‌هایی را نیز متحمل شد. واقعیت این است که مدیریت کودتا، یک برگ برنده و زرین است اما در هر حال، بروز کودتا، تا حد زیادی به اعتبار و پرستیژ دولت لطمه وارد می‌کند. اما در حیطه دستاوردها، باید گفت که اردوغان و یلدرم، با هوشمندی تمام و با استفاده از راهبرد به میدان آوردن مردم، توانستند سدّ پولادینی در برابر کودتاگران به وجود بیاورند و بحران را مدیریت کنند. به این ترتیب، می‌توان گفت که با مدریت این بحران، خون تازه ای به رگ‌های حزب عدالت و توسعه دوانده شد و مشروعیت و محبوبیت حزب، بار دیگر مورد توجه قرار گرفت.
رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی
آن چه که در جریان کودتای اخیر، بسیار برجسته و تعیین کننده بود، نقش رسانه‌های بخش خصوصی و نیز کاربران شبکه‌های اجتماعی بود. کودتاگران با فتح ساختمان تلویزیون دولتی تی.آر.تی، گوینده شبکه را ناچار کردند که متن مورد نظر سران کودتا را قرائت کرده و تغییر حکومت را اعلام کند. اما کودتاگران متوجه شدند که شبکه خصوصی سی.ان.ان ترک، نقش به مراتب مهمتری دارد و به همین خاطر، این شبکه را نیز به کنترل خود درآوردند و حین پخش زنده، تمام نیروهای تحریریه را از محل کار خود بیرون کردند و تنها ظرف دو ساعت، در برابر هجوم مردم و پلیس، فعالیت تلویزیون مزبور به حالت عادی بازگشت و شبکه‌های اجتماعی فضای مجازی اعم از تویتر و فیسبوک نیز در هدایت مردم و مدیریت بحران، نقش بی بدیلی داشت.
نظر شما