ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از تهدیدهای جهانی

کمیته اطلاعات مجلس سنای آمریکا روز 22 اسفند ماه 1391 جلسه استماعی با حضور جیمز کلَپِر، مدیر دفتر اطلاعات ملی آمریکا، برگزار کرد. در این جلسه، کلپر به روال سال‌های گذشته گزارشی درباره ارزیابی جامعه اطلاعاتی آمریکا از تهدیدهای جهانی علیه این کشور را به کمیته اطلاعات سنا ارائه داد. این گزارش، تهدیدهای پیشِ‌ روی آمریکا را در قالب دو گروه تهدیدهای جهانی و تهدیدهای منطقه‌ای بررسی می‌کند و مخصوصا با تأکید بر سرعت و دامنه تغییر در جهان و، به‌دنبال آن، در تهدیدهای محیطیِ آمریکا، از ضرورت دگرگونیِ شیوه‌های فعالیت، چهارچوب‌های تحلیلی و ادبیاتِ حاکم بر حوزه اطلاعات سخن می‌گوید. مهم‌ترین محورهای موضوعیِ این گزارش را به اختصار می‌توان در قالب موارد ذیل بیان کرد:
1. گزارشِ جامعه اطلاعاتی آمریکا تهدیدهای حوزه سایبر را به دو دسته حمله‌های سایبر و جاسوسیِ سایبر تقسیم می‌کند و شرح می‌دهد که این تهدیدها می‌توانند به افزایش ریسک در زیرساخت‌های حیاتی آمریکا، تضعیف اقتصاد و امنیت ملیِ این کشور و دشواریِ کنترل اطلاعات و مدیریتِ اینترنت منجر شوند. ارزیابیِ نهاییِ تهیه‌کنندگان گزارش این است که در دو سالِ آینده، احتمال عملی شدنِ یک حمله بزرگ سایبر به زیرساخت‌های حیاتی آمریکا بسیار کم است، اما آن‌ها احتمال انجام حمله‌های سایبرِ ساده‌تر، محدودتر و کم‌دامنه‌تر را توسط دولت‌های منزوی یا کنشگران غیردولتی منتفی نمی‌دانند.
2. تهیه‌کنندگان گزارش با اشاره به طرحِ ادعاییِ ترور سفیر عربستان در واشینگتن در سال 2011 می‌گویند ایران اکنون به استفاده از فرصت‌هایش برای انجام حملاتی در خاک آمریکا تمایل بیشتری یافته و در فضای سایبر هم کنشگری روبه‌رشد و تهاجمی به شمار می‌رود. با این حال، ارزیابی نهاییِ گزارش، مانند سال‌های پیش، این است که «به دلیل اولویت داشتنِ حفظ نظام، ایران ترجیح می‌دهد از رویاروییِ مستقیم با آمریکا بپرهیزد».
3. بر اساس این گزارش، ایران توانمندی‌های هسته‌ای خود را به منظورِ ارتقای امنیت، وجهه و نفوذ منطقه‌ای خود توسعه می‌دهد و حتی اگر به توان ساخت سلاح‌های هسته‌ای دست یابد، چنین اقدامی مستلزمِ تصمیم‌گیریِ ایران در این زمینه است. تهیه‌کنندگان گزارش تصریح می‌کنند که مسئله اصلی در این حوزه «اراده سیاسیِ» ایران درباره چگونگی بهره بردن از توانمندی‌هایش است. تهیه‌کنندگان گزارش تأکید می‌کنند که تصمیم‌گیریِ هسته‌ای ایران مبتنی بر رویکردِ هزینه‌ـ‌منفعت است و ایران با وجود تمایل به پیشبردِ برنامه‌های موشکی و هسته‌ای خود، می‌خواهد از عواقبِ سختی مثل حمله نظامی یا تحریم‌هایِ تهدیدکننده‌ نظام بپرهیزد.
4. در مورد برنامه موشکی ایران، این گزارش تصریح می‌کند که ایران بزرگ‌ترین ذخیره موشک‌های بالستیک را در خاورمیانه دارد و در حال توسعه‌ برد، دامنه و پیچیدگی زرادخانه موشک‌های بالستیک خود است و از این توان به عنوان ابزاری برای بازدارندگی ــ‌ و در صورت لزوم، تلافی‌جویی‌ــ در برابر نیروهای حاضر در منطقه، از جمله آمریکا، بهره می‌برد.
5. این گزارش ادعا می‌کند که ایران می‌کوشد با بهره‌گیری از نا‌آرامی‌های جهان عرب، آمریکا و متحدانش را تضعیف کند و برای بهره‌گیری از خروج نیروهای آمریکایی از عراق و افغانستان، همزمان با تحکیم روابط سیاسی و اقتصادی خود با دولت‌های محلی و مرکزی این دو کشور، به گروه‌های شبه‌نظامیِ منتخب هم کمک‌های تسلیحاتی ارائه نماید. با این حال، بر اساس این ارزیابی، تلاش‌های ایران برای تحقق هژمونیِ منطقه‌ای نتایج محدودی داشته‌اند و سقوط احتمالی اسد در سوریه هم باختی راهبردی برای ایران خواهد بود.
6. جامعه اطلاعاتی آمریکا دو کشور چین و روسیه را توانمندترین و پایدارترین منابع تهدیدکننده آمریکا، مخصوصا در زمینه جاسوسیِ اقتصادی، می‌داند و در این زمینه بر اهمیت تضمین امنیتِ زنجیره‌های تأمینِ جهانیِ فعالیت‌های اقتصادی تأکید می‌کند.
7. تهیه‌کنندگان گزارش با اشاره به محقق نشدنِ بسیاری از خواسته‌های مردمی پس از انقلاب‌های عربی، هشدار می‌دهند که این سرخوردگی ممکن است در نهایت گرایش به استبداد یا افراط‌گرایی را تقویت کند. همچنین آن‌ها یادآور می‌شوند که وضعیت مناطقِ بدون حاکمیت، تنگناهای اقتصادی و نگرش‌های منفی مردم منطقه به آمریکا هم تأثیر منفی چشم‌گیری بر منافع این کشور دارند.
8. به باور تهیه‌کنندگان گزارش، فعالیت‌های منطقه‌ای پکن پاسخی است به توجه راهبردیِ آمریکا به منطقه آسیا‌ـ‌پاسیفیک که از نظر رهبران چین، با هدف تضعیف جایگاه منطقه‌ای پکن صورت گرفته است. در چهارچوبِ جهانی، چین نقشی دوگانه (حامی و مانع) در قبال سیاست‌های آمریکا درباره ایران، سوریه، افغانستان و کره شمالی بازی کرده است و در آینده هم می‌‌کوشد از نفوذ اقتصادیش برای توسعه نفوذ سیاسی خود بهره گیرد.
9. به پیش‌بینی تهیه‌کنندگان گزارش، در سال پیشِ رو، دموکراسیِ مدیریت‌شده روسیه با نارضایتی‌های اجتماعی فزاینده روبه‌رو خواهد بود؛ نارضایتی‌هایی که از اقتصاد راکد، فقدان تکثرگرایی واقعی، حکومت‌داری ضعیف و فساد فراگیر ریشه می‌گیرند. اما در عرصه سیاست خارجی، تغییر چشم‌گیری در جهت‌گیری‌های روسیه اتفاق نخواهد یافت و موضوع دفاع موشکی همچنان با حساسیت‌های روسیه همراه خواهد بود. همچنین، احتمالا رویکرد دیپلماتیک روسیه به برنامه هسته‌ای ایران تغییر نخواهد کرد و مسکو باز هم بر ابزارهای اعتمادساز و فرایند تشویق‌های تدریجی تأکید خواهد کرد.