نگاه مثبت به چین
نگاه مثبت
به چین
یکشنبه 1 مرداد 1391
ری یونگ هو، ژنرال قدرتمند و رئیس ستاد مشترک ارتش کره شمالی، از تمامی سمت‌های نظامی و حزبی‌اش به دستور کیم چونگ اون، رهبر این کشور، برکنار شده است. هرچند بهانه ظاهری این برکناری بیماری ژنرال ری یونگ هو اعلام شده است، ولی به نظر نمی‌رسد این اصلی‌ترین دلیل باشد؛ دلایل واقعی را باید در جای دیگری جستجو کرد. به‌ویژه از این نظر که ژنرال ری یونگ هو نقش اصلی را در به قدرت رساندن کیم چونگ اون جوان بعد از مرگ کیم چونگ ایل، رهبر سابق و پدر رهبر کنونی کره شمالی، ایفا کرده بود و یکی از ژنرال‌های مورد اعتماد وی نیز بود. البته به دلیل ساختار بسته کره شمالی، اطلاعات موثق چندانی به بیرون درز نمی‌کند که بتوان براساس آنها نبودن تحولات درونی این آخرین کشور کمونیستی در شبه‌جزیره کره را به درستی مورد ارزیابی قرار داد. با این حال، در سطح ارزیابی‌های مقدماتی می‌توان حدس و گمان‌هایی را مطرح کرد؛ به‌ویژه آنکه قدرت کمونیستی در کره شمالی به صورت نامتوازنی از یک ساختار متمرکز قدرت و ارتش قوی در کنار ساختارهای ضعیف اقتصادی برخوردار شده است.
بنابراین قوی‌ترین احتمال آن است که کیم چونگ اون جوان در فکر اصلاحاتی باشد که کره شمالی را از بن‌بست‌های استراتژیک که با آنها روبه‌روست رها سازد. ژنرال ری یونگ هو و نسل متعلق به او، همچنان روی سنت‌های ایدئولوژیک کیم چونگ ایل متوفا پایبند باقی مانده‌اند و مانع انجام اصلاحات می‌شوند. کیم چونگ اون جوان و تحصیل‌کرده سوئیس ضرورت‌های جدید زمان را درک کرده است، ولی نسل ایدئولوژیک سرسخت ژنرال ری یونگ هو احتمالاً مقاومت می‌کند و این می‌تواند دلیل مهم‌تری از بیماری عنوان‌شده برای برکناری رئیس ستاد مشترک ارتش کره شمالی باشد. اگر این برداشت نزدیک به واقعیت باشد در آن صورت باید در انتظار برکناری ژنرال‌ها و سیاستمداران حزبی بیشتری و جایگزین کردن آنها با نسل جوان‌تری بود که در درک ضرورت‌ها با کیم چونگ اون اشتراک نظر داشته باشند. اینکه آیا واقعاً رهبر جدید کره شمالی در نظر دارد ساختار قدرت را اصلاح کند چندان روشن نیست، ولی دور از ذهن نیست که نگاهی مثبت به الگوی چینی داشته باشد.
واقع امر آن است که کره شمالی به‌شدت به چین نزدیک است و به خوبی آگاه است که حفظ قدرت و در همان حال اصلاح روش‌ها نه به فوریت امکان‌پذیر است و نه به سرعت می‌تواند اتفاق بیفتد. حفظ قدرت حزب کمونیست و در همان حال انجام اصلاحات اقتصادی در چین پاسخ مناسب داده است و اگر قرار باشد رهبر کره شمالی اصلاحاتی توأم با حفظ قدرت در ساختار قدرت‌های متضاد اقتصادی، اجتماعی و زیرساخت‌های فکری و ذهنی عادت‌کرده به تمرکز قدرت را به‌وجود بیاورد، نیازمند نگاه مثبت به تجربه چین خواهد بود؛ تجربه‌ای که از طرف اتحاد شوروی سابق با انگ تجدیدنظرطلبی ایدئولوژیک نادیده گرفته شد و سرانجام فروپاشی اتحاد شوروی را به جلو انداخت. گمان می‌رود که نسل جدید رهبری در کره شمالی این هر دو تجربه چینی و روسی را پیشِ رو دارد و مایل است تجربه چین را تکرار کند و نه تجربه اتحاد شوروی سابق را. منتها نسل ایدئولوژیک قبلی به سادگی قادر به تطابق دادن خود با شرایط نوین نیست و از آنجا که نمی‌تواند با مسیر جدید همراه شود، کنار رفتن یا کنار گذاشتن اجباری آن اجتنابناپذیر خواهد بود.
در کنار اینگونه ضرورت‌ها در داخل کره شمالی به موقعیت مقایسه‌ای کره جنوبی و کره شمالی هم باید توجه داشت. در حالی که کره شمالی با جمعیتی نیمه‌گرسنه و اقتصادی عقب‌مانده روبه‌روست، کره جنوبی از پیشرفت قابل توجهی برخوردار شده و یکی از قدرت‌های اقتصادی مطرح در شرق آسیاست. هرچند کره شمالی مرزهای نفوذناپذیری دارد و مردم این کشور از جهان خارج اطلاع چندانی ندارند، ولی توسعه تکنولوژی مخابراتی مرزها را درنوردیده و به تدریج مردم در کره شمالی موقعیت خود را درمی‌یابند و مطالباتشان از دولت افزایش می‌یابد. رشد تک‌جهتی در بخش نظامی دیگر نمی‌تواند افکار عمومی را از کاستی‌های موجود منصرف سازد و همین واقعیت است که احتمالاً رهبری جدید کره شمالی را متوجه اصلاحات چین کرده است. حفظ قدرت متمرکز در دستان حزب کمونیست و در همان حال انجام اصلاحات اقتصادی در کره شمالی اجتنابناپذیر شده است. این ضرورت‌ها را رهبران سنتی نسل قبل به درستی درک نمی‌کنند و در مقابل آن مقاومت می‌کنند. برکناری ژنرال ری یونگ هو در واقع به معنای پایان دادن به مقاومت نسل ایدئولوژیک‌زده قبلی است و می‌توان تصور کرد که کره شمالی در آستانه تحولات جدی و عمیقی قرار داشته باشد که به وسیله نسل ژنرال ری یونگ هو نمی‌تواند عملی شود. در عین حال این نگرانی ممکن است وجود داشته باشد که مقاومت نسل قبل بحران را در کشور عمیق‌تر کند و کنار گذاشتن محترمانه‌تر آن قبل از آنکه دیر شود و موانع غیر قابل برداشتن شوند و یا حتی در سطح توسل به کودتا و زور جلوی اصلاحات بایستند، مقرون به مصلحت باشد. شرایط جهانی به گونه‌ای نیست که کره شمالی بتواند در بلندمدت در انزوای سیاسی باقی بماند و در همان حال امیدوار باشد که ساختار قدرتش بی‌تأثیر از جهان و دوروبرش تداوم بیابد.
ظن غالب در این خصوص آن است که کره شمالی تحولات را به کندی و حساب‌شده مورد توجه قرار خواهد داد و راهی را که چین رفته است در پیش خواهد گرفت. خانمی که با لباس مد روز در کنار کیم چونگ اون به تازگی ظاهر شده است و به شایعات زیادی دامن زده است، نمادی از تمایل رهبر کره شمالی به تحول فقط در لباس یک‌دوخت کمونیستی برای مردان و زنان کره شمالی نیست، بلکه بالاتر از آن هدایت حساب‌شده جامعه با ذهنیت انزواگرایانه و قالبی در ایدئولوژیک مارکسیستی ـ مائوئیستی است که مجبور است نگاه به آینده داشته باشد و با شرایط نوین جهانی خود را هماهنگ سازد. بنابراین، کنار گذاشتن ژنرال ری یونگ هو را باید آغازی بر پایانی دانست که دیرزمانی است ضرورت آن در سطوح بالای قدرت کمونیستی کره شمالی احساس شده است، اما ژنرال‌های قدرتمند ارتش آمادگی پذیرش آن را نداشته‌اند. بحران هسته‌ای کره شمالی و چگونگی برخورد با آن و نوسان در سیاست‌ها که هنوز هم ادامه دارد برای نسل جوان‌تر و واقع‌بین‌تر کره شمالی این واقعیت را روشن ساخت که پافشاری بر سیاست انزواگرایانه و تمرکز بیش از حد بر قدرت متمرکز نظامی ـ ایدئولوژیک، راه به جایی نخواهد برد و دیر یا زود با بن‌بستی استراتژیک روبه‌رو خواهد شد. کنار گذاشتن ژنرال ری یونگ هو از تمامی سمت‌هایش نسیم تحول را در کره شمالی به حرکت انداخته است. اما این نسیم قبل از آنکه تبدیل به طوفان شود و همه‌چیز را از بین ببرد باید تحت کنترل دربیاید و در قالب اصلاحات ساختاری از نوع چینی‌اش مهار شود. ظاهراً رهبر کره شمالی در صدد مهار و هدایت تحولات در راستای حفظ قدرت است.
نظر شما