نگاهی به دکترین نظامی جدید روسیه

دلایل روسیه برای بازنگری در دکترین نظامی: اگرچه برخی تحلیلگران انتشار دکترین نظامی جدید را واکنش روسیه به بحران اوکراین و تحریمهای غرب تلقی کردند، ولی باید خاطرنشان ساخت که بحران اوکراین در نوامبر 2013 آغاز شد، اما موضوع بازنگری دکترین نظامی چند ماه قبل از آن، در جلسه 5 جولای 2013 شورای امنیت روسیه مطرح شده بود. نهایتا، تغییرات مورد نظر کرملین در جلسه 19 دسامبر 2014 شورای امنیت روسیه به تصویب رسید و یک هفته بعد پوتین آن را امضا کرد. بر اساس اعلامیه شورای امنیت فدراسیون روسیه، عواملی چون گسترش ناتو، طرح سپر دفاع موشکی، تحولات «بهار عربی» و اوضاع سوریه و اوکراین، کرملین را به بازنگری در دکترین نظامی روسیه وا داشت.

تغییرات دکترین نظامی روسیه: در دکترین جدید، توصیف کرملین از ویژگی توسعه جهانی معاصر تغییر کرده است. طبق تعریف جدید: «ویژگی توسعه جهانی در دوره معاصر، تشدید رقابت جهانی و تنش‌ها در سطوح مختلف همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای، رقابت ارزش‌ها و الگوهای توسعه، بی‌ثباتی روندهای توسعه اقتصادی و سیاسی در سطوح جهانی و منطقه‌ای در شرایط پیچیده‌تر شدن روابط بین الملل است. تقسیم مجدد و تدریجی حوزه نفوذ به نفع مراکز جدید رشد اقتصادی و سیاسی در حال رخ دادن است.» بی تردید، یکی از این مراکز رشد اقتصادی مورد نظر روسیه، کشور چین است.
در دکترین 2014، اصول مربوط به چگونگی استفاده از تسلیحات راهبردی تفاوتی با دکترین 2010 نداشته و برخلاف آنچه که در برخی رسانه‌ها ادعا شده، حمله پیشگیرانه با استفاده از سلاح اتمی مطرح نشده است. همانند نسخه قبلی در این سند نیز تصریح شده است: «فدراسیون ‌روسیه حق ‌پاسخگویی ‌به ‌کاربرد ‌سلاح‌های ‌هسته‌ای ‌و ‌دیگر تسلیحات ‌کشتار ‌جمعی ‌علیه ‌روسیه ‌و (یا) ‌متحدانش را برای خود محفوظ داشته، ‌و ‌نیز ‌در ‌صورتی که ‌به ‌فدراسیون ‌روسیه ‌با ‌استفاده ‌از تسلیحات ‌متعارف ‌تجاوز شود و ‌بقای ‌دولت ‌را ‌زیر ‌سوال ‌ببرد، ‌روسیه حق ‌توسل ‌به ‌سلاح‌ اتمی ‌را ‌برای ‌خود ‌محفوظ ‌می‌دارد.» همچنین، توسل به تسلیحات بسیار دقیق به عنوان بخشی از تدابیر بازدارنده راهبردی که در دکترین نظامی 2014 عنوان شده نیز در دکترین 2010 (بند 22) مطرح شده بود.

در بخش مهمترین خطرات و تهدیدات نظامی خارجی، تعداد تهدیدات در مقایسه با دکترین قبلی از 11 تهدید به 14 تهدید افزایش یافته و علاوه بر تهدیداتی چون گسترش ناتو و برهم خوردن موازنه استراژیک هسته‌ای و موشکی با گسترش سامانه‌های دفاع موشکی، افراط‌گرایی و تروریسم که در دکترین 2010 نیز آمده بود، برای اولین بار مواردی چون دکترین «ضربه جهانی»؛ شرکت‌های نظامی خصوصی خارجی؛ استفاده از فناوری ارتباطات و رسانه در جهت اهداف نظامی-سیاسی؛ روی کار آمدن رژیم‌های نامشروع در کشورهای همسایه؛ اقدامات خرابکارانه سازمان‌های اطلاعاتی خارجی و ائتلاف آنها علیه روسیه نیز به عنوان مهمترین تهدیدات خارجی ذکر شده است.
در دکترین نظامی جدید، در تشریح ویژگی‌های مناقشات نظامی برای اولین بار به مواردی چون ضربه به دشمن از عمق خاکش و در فضای سایبری، ایجاد مناطقی در خاک دشمنان برای عملیات نظامی، توسل به شیوه‌های غیرمستقیم و نامتقارن، جنگ الکترونیک، استفاده از تجهیزات نظامی کنترل از راه دور، استفاده از تسلیحات نوین که از نظر قدرت با سلاح اتمی قابل مقایسه‌اند، و نیز استفاده از نیروهای سیاسی و جنبش‌های اجتماعی که از خارج هدایت و تامین مالی می‌شوند، اشاره می‌شود.
همچنین، برای اولین بار در این دکترین به خطر ورود تهدیدات نظامی به فضای اطلاعات اشاره شده و از عواملی چون تاثیر سوء رسانه‌های خارجی بر شهروندان روسیه، به ویژه قشر جوان با هدف نابودی ارزش‌های تاریخی و فرهنگی و از بین بردن حس وطن‌پرستی و برانگیختن تنش‌های قومی و اجتماعی نیز به عنوان تهدیدات داخلی نام برده شده است.
به عنوان راهکارهای روسیه برای تقابل با تهدیدات مذکور، برای اولین بار بر مواردی چون دفاع از منافع ملی فدراسیون روسیه در قطب شمال؛ تحکیم همکاری‌ها با آبخازیا و اوستیای جنوبی؛ توسعه روابط با اعضای گروه «بریکس»؛ گفتگوی متساوی الحقوق با اتحادیه اروپا و ناتو در رابطه با امنیت اروپا؛ مشارکت در ایجاد الگوی جدید امنیت در منطقه آسیای جنوب شرقی؛ سیستم بازدارندگی غیر اتمی؛ کاهش ریسک استفاده از فناوری ارتباطات برای مقاصد نظامی- سیاسی؛ تقویت توان بسیج نیروها؛ متمرکز شدن دولت و جامعه بر دفاع از وطن و طراحی و اجرای برنامه هایی برای تقویت آمادگی نظامی و حس میهن‌پرستی شهروندان فدراسیون روسیه تاکید شده است.