عربستان سعودی و اتهام توطئه ترور به جمهوری اسلامی ایران
عربستان سعودی و اتهام توطئه ترور به جمهوری اسلامی ایران
چهارشنبه 4 آبان 1390
روابط عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران در یک دهه گذشته با رقابت‌ها و تنش‌های مهمی همراه بوده است. رقابت‌ها و اختلاف‌نظرهای دو کشور در حوزه عراق و سپس لبنان و فلسطین، در تنش‌های روابط ایران و عربستان سعودی بسیار تأثیرگذار بوده است و با آغاز خیزش‌های مردمی و انقلاب‌های عربی در سال 2011 رقابت‌ها و تنش‌های دو کشور در حوزه‌هایی مانند بحرین و سوریه بسیار تشدید شد. در این شرایط مطرح ساختن اتهام ترور سفیر عربستان سعودی در واشنگتن از سوی ایران توسط مقامات کاخ سفید باعث شد سطح تنش‌ها و اختلافات در روابط تهران و ریاض بار دیگر افزایش یابد. هرچند این اتهام در وهله نخست از سوی آمریکا مطرح شد، اما مقامات سعودی نه‌تنها در طرح این اتهام همراهی بالایی با آمریکا از خود نشان دادند، بلکه به تشدید طرح این اتهام در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی پرداختند و ایران را به توطئه برای ترور سفیر خود در قاهره نیز متهم ساختند. با توجه به رویکرد تهاجمی و رادیکال سعودی‌ها در این خصوص به‌رغم سیاست خارجی محافظه‌کارانه این دولت در گذشته یکی از پرسش‌های اساسی قابل طرح این است که انگیزه‌ها و دلایل اصلی عربستان سعودی در تشدید اتهامات ترور علیه ایران و گسترش اختلاف‌ها و تنش‌های بین دو کشور کدامند؟ در این خصوص می‌توان به محورها و موارد زیر به‌عنوان اصلی‌ترین انگیزه‌ها و دلایل دولت سعودی اشاره نمود.
اولین انگیزه سعودی‌ها در تشدید اتهامات علیه ایران را می‌توان به تلاش برای شکل‌دهی و تقویت ائتلاف ضدایرانی در سطح منطقه‌ای مربوط دانست. با توجه به گسترش رقابت‌ها و اختلاف‌نظرهای ایران و عربستان سعودی در سطح منطقه‌ای و به‌خصوص در دوره ظهور جنبش‌های مردمی در جهان عرب، مقامات سعودی در تلاشند تا از بر هم خوردن توازن قدرت منطقه‌ای به زیان خود جلوگیری کنند و در این راستا به شکل‌دهی به ائتلاف‌ها و جبهه‌بندی‌های جدید و منسجم در برابر ایران نیاز مبرم دارند. سعودی‌ها در طول چند ماه گذشته سعی کردند تا با گسترش شورای همکاری خلیج فارس و جذب کشورهای پادشاهی دیگر مانند مغرب و اردن، ائتلاف نوین منطقه‌ای را برای مقابله با انقلاب‌های عربی و حفظ توازن قدرت آغاز کنند، اما این تلاش‌ها نتوانست نتایج ملموس و تأثیرگذاری داشته باشد و حتی اختلاف دیدگاه‌هایی در میان اعضای شورای همکاری در این خصوص بروز کرد. عربستان سعودی که از سال‌ها و به‌خصوص ماه‌های گذشته نیز سعی داشت با مطرح ساختن تهدید ایران به شکل‌دهی و انسجام در ائتلافی منطقه‌ای به محوریت خود مبادرت کند، اتهامات مطرح‌شده از سوی آمریکا علیه ایران را فرصت مناسبی برای همراه ساختن بازیگران منطقه‌ای به‌خصوص در جهان عرب با خود و سیاست‌هایش در منطقه یافت و بر این اساس به تشدید اتهامات علیه ایران پرداخت.
دومین انگیزه مهم سعودی‌ها را می‌توان تلاش برای افزایش فشارهای بین‌المللی بر جمهوری اسلامی ایران محسوب کرد. با توجه به بهبود جایگاه منطقه‌ای ایران در یک دهه اخیر در نتیجه تحولات و روندهای خاورمیانه، عربستان سعودی تلاش کرده است از ابزارها، نهادها و قدرت‌های بین‌المللی جهت اعمال فشار بر تهران استفاده کند تا بتواند ایران را از نقش‌آفرینی منطقه‌ای و تلاش برای افزایش قدرت ملی خود در عرصه‌هایی مانند توانمندی هسته‌ای بازدارد. برای سعودی‌ها اتهام ترور که می‌تواند ایران را به‌عنوان نقض‌کننده صلح و امنیت بین‌المللی مطرح سازد، بستر مناسبی برای کاهش جایگاه و مشرعیت بین‌المللی این کشور است و در این راستاست که سعودی‌ها در جریان تحولات اخیر تلاش‌های مهمی را در مجامع بین‌المللی علیه تهران آغاز کردند.
سومین دلیل و انگیزه عربستان سعودی برای تشدید اتهامات علیه ایران، افزایش تلاش‌ها برای کاهش تأثیرگذاری و نقش‌آفرینی جمهوری اسلامی ایران در محیط منطقه‌ای و به‌خصوص خیزش‌های مردمی و تحولات جدید جهان عرب است. سعودی‌ها با توجه به اختلافات و رقابت‌های خود با ایران در حوزه‌های دچار تحول جدید عربی براساس این باور عمل می‌کنند که افزایش فشارها بر ایران و شکل‌دهی به مسائلی که به دغدغه و اولویت اصلی این کشور تبدیل شود، می‌تواند باعث کاهش تمرکز و موفقیت ایران در حوزه مسائل و تحولات منطقه‌ای به‌ویژه انقلاب‌های عربی شود. در نتیجه متهم ساختن ایران به توطئه ترور از منظر سعودی‌ها به‌عنوان عرصه و سناریویی مهم برای منحرف ساختن توان منطقه‌ای آن تلقی می‌شود.
انگیزه و دلیل چهارم دولت سعودی را می‌توان کاهش و یا تعدیل مقطعی فشارها و چالش‌های داخلی و منطقه‌ای این کشور در نتیجه تحولات منطقه‌ای دانست. با آغاز خیزش‌ها و انقلاب‌های عربی در سال 2011، سعودی‌ها هم در عرصه داخلی با گسترش نارضایتی‌ها و سطحی از اعتراضات و کاهش مشروعیت سیاسی مواجه بوده‌اند و هم در سطح منطقه‌ای با تهدیدات نوین و از دست دادن متحدین مهمی مانند رژیم مبارک روبه‌رو شده‌اند. اما با ظهور مسائل و دستورکارهای جدید منطقه‌ای و طرح و برجسته‌سازی تهدید ایران، سعودی‌ها امیدوارند که بتوانند حداقل در مقطعی از فشارها و چالش‌های داخلی و منطقه‌ای تا حدی رها شوند. حال آنکه تشدید تنش‌های بین ایران و عربستان می‌تواند خود باعث شکل‌گیری تهدیدات و بحران‌های نوینی برای دولت سعودی شود.
نتیجه آنکه، تلاش عربستان سعودی برای تشدید اتهام توطئه ترور علیه ایران با توجه به انگیزه‌های مختلف و چندجانبه این کشور صورت می‌گیرد و سعودی‌ها اعتقاد دارند که مطرح ساختن ایران به‌عنوان دولتی تهدیدگر در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی و گسترش تنش‌های بین تهران از یک سو و ریاض و کشورهای عربی از سوی دیگر می‌تواند توازن قدرت منطقه‌ای را به‌نفع این کشور تغییر دهد و چالش‌های داخلی و منطقه‌ای عربستان سعودی را کاهش دهد. این در حالی است که غفلت کشورهای منطقه از لزوم اتخاذ سیاست‌هایی احتیاط‌آمیز و حرکت در جهت کاهش اختلافات می‌تواند با تشدید خصومت‌ها و تنش‌ها به زیان بازیگران منطقه‌ای و بهره‌برداری قدرت‌های بزرگ باشد.
نظر شما