در بحران اوکراین بی‌طرفی مثبت بهترین نتیجه و پیامد را برای ما به‌همراه خواهد داشت.


در بحران اوکراین بی‌طرفی مثبت بهترین نتیجه و پیامد را برای ما به‌همراه خواهد داشت.

مصاحبه سایت ایران ریویو با دکتر ، فارغ‌التحصیل دانشگاه ملی تاراس شفچنکو اوکراین، استادیار مهمان دانشکدة مطالعات جهان دانشگاه تهران، مطالعات روسیه و کارشناس بازرگانی خارجی کشورهای مشترک‌المنافع سازمان توسعة تجارت ایران
 
چهارشنبه 17 اردیبهشت 1393
 
 
 

ارزیابی شما از پیامدها و نتایج مثبت یا منفی احتمالی بالا گرفتن تنش میان غرب و روسیه برای ایران چیست؟
مطمئنا تنش میان غرب و روسیه برای کشور ما دارای پیامدهایی است که در نتیجة اقدامات و موضع‌گیری‌های ما به‌وجود خواهند آمد. ما به‌عنوان کشوری متمدن با تاریخی غنی بایستی بر اصول مهمی مانند رعایت ارزش‌های انسانی و حکمفرمایی قانون در جامعة بین‌الملل تأکید کنیم. اگر از دیدگاه انسانی به قضیه نگاه کنیم هیچ انسان بی‌گناهی در هیچ جای دنیا ازجمله افغانستان، سوریه، عراق، و اوکراین نباید به‌واسطة رقابت‌ها و سیاست‌های توسعه‌طلبانة قدرت‌های بزرگ کشته، مجروح، آواره، معلول و محروم از امنیت، آسایش و تحصیل شوند. به نظر من بی‌طرفی مثبت بهترین نتیجه و پیامد را در شرایط خطرناک کنونی برای ما به‌همراه خواهد داشت. منظور بی‌تفاوتی نیست بلکه ما باید تا حد امکان به ایجاد صلح بین طرفین درگیری کمک نماییم تا از بروز یک جنگ داخلی و حتی جهانی که منجربه یک فاجعة انسانی شود جلوگیری نماییم. همان‌طور که شاهد هستیم بحران اوکراین به‌طور تدریجی درحال افزایش است. این روند با اعلام استقلال کریمه از اوکراین و پیوستن به روسیه، گسترش درگیری‌ها میان استقلال‌طلبان مناطق شرقی و نظامیان اوکراینی، شدت گرفتن تحریم‌های غرب از ممنوعیت سفر برخی مقامات روس و مسدود شدن دارایی‌های آنها به سمت تحریم‌های تجاری و مالی، تهدید اوکراین و کشورهای اروپایی به قطع صادرات گاز توسط روسیه درصورت عدم پرداخت بدهی گازی اوکراین، تهدید روسیه به تحریم شرکت‌های غربی که در بخش‌های اصلی اقتصاد روسیه ازجمله بخش انرژی فعالیت دارند، اعزام نیروهای آمریکایی به کشورهای لتونی، لیتوانی، لهستان، رومانی و استونی، اعزام جنگنده توسط فرانسه و انگلیس به لیتوانی، اعزام تجهیزات نظامی رومانی به مرزهای مجاور با خاک اوکراین، افزایش نیروهای  نظامی اوکراین در مناطق مرزی با روسیه، افزایش رزمایش‌های نظامی  روسیه و کشورهای غربی، اعزام ناوشکن آمریکا به دریای سیاه، موافقت آمریکا با کمک‌های نظامی غیرمرگ‌آور به اوکراین و استقرار حدود دویست کلاهک هسته‌ای آمریکا در کشورهای متحد خود در اروپا سبب انباشته شدن نیروها و تجهیزات در اطراف روسیه و تبدیل شدن این منطقه به یک انبار باروت شده است. اگر اختلافات شدید درمورد سوریه را در کنار بحران اوکراین قرار دهیم می‌بینیم که امروز از هر زمان دیگری به یک جنگ هسته‌ای نزدیک می‌شویم.
آیا عملکرد روسیه در گرجستان و اوکراین (کریمه) می‌تواند به رویه‌ای احتمالی درمورد مناطق مشابه در کشورهای دیگر (جمهوری‌های پیشین شوروی ـ یا دیگر مناطق شاهد اختلافات قومی) تبدیل شود؟
با روندی که کشورهای توسعه‌طلب در پیش گرفته‌اند احترام به جان انسان‌ها، حاکمیت دولت‌های قانونی، تمامیت ارضی کشورها و قوانین حاکم بر جامعة بین‌الملل کمرنگ شده است، عده‌ای با هماهنگی حامیان خود دولت‌های منتخب و قانونی را سرنگون و عدة دیگر با زیر پا گذاشتن توافقنامه‌ها و تعهدات خود به اشغال سرزمین‌های دیگر اقدام می‌نمایند. شاید بتوان گفت این رویه توسط غربی‌ها از زمان اعلام استقلال کوزوو از یوگسلاوی آغاز و با الحاق بخش‌هایی از گرجستان و اوکراین به روسیه درحال گسترش می‌باشد و ادامة این رویة غیرقانونی با تسری به سایر مناطق جهان می‌تواند امنیت جهانی را با خطر جدی مواجه نماید.
برنامة احتمالی مبادلة نفت و کالا با روسیه درصورت اجرایی شدن چه امتیازات و یا پیامدهایی برای ایران و روسیه درپی خواهد داشت؟
اگر قبول کنیم که از نظر اقتصادی به دلایل مختلف در شرایط عادی نیستیم و باید با استفاده از راهکارها و گزینه‌های مختلف به بهبود وضعیت اقتصادی کشور کمک شود درک این مسئله آسان‌تر می‌شود. این برنامه همانند یک تیغ دولبه عمل خواهد کرد و دارای مزایا و معایبی می‌باشد. مهم‌ترین مزیت آن برای ایران در شرایط کنونی کاهش تأثیر تحریم‌های غرب با افزایش پنجاه درصدی صادرات نفت ایران می‌باشد. در اینجا روسیه نقش یک کاتالیزور را خواهد داشت که با ورود ناگهانی نفت ایران به بازار جهانی نفت از کاهش شدید قیمت آن جلوگیری خواهد نمود. با اجرای این برنامه شاید مسکو امیدوار است که کنترل بر بازار انرژی اروپا را حفظ و حتی افزایش دهد. از معایب این برنامه لطمه زدن به روند مذاکرات با غرب، فروش نفت ایران با قیمتی ارزان‌تر از قیمت جهانی، تردید در رقابتی بودن کالا و خدمات ارائه‌شده توسط روس‌ها از نظر قیمت، کیفیت، و خدمات پس از فروش با مشابه غربی، وابستگی اقتصاد ما به روسیه، کاهش نقش و جایگاه ایران در بازار جهانی انرژی و افزایش نقش روسیه به‌عنوان رقیب ایران در حوزة انرژی همان‌گونه که این کشور در سال‌های تحریم ایران بیشترین استفاده را از این امر برده است، اما مسئله‌ای که باید مورد توجه قرار گیرد تأثیر زیاد تحریم‌های ابتدایی غرب بر اقتصاد روسیه است که باعث مواجه شدن بازارهای مالی روسیه با افت ۲۲ درصدی، کاهش ارزش روبل، توقف رشد اقتصادی روسیه نسبت به دو دوره سه ماهة قبل و درنتیجه وارد شدن اقتصاد روسیه به رکود و پیش‌بینی خروج صد میلیارد دلار سرمایه از روسیه در سال 2014 توسط صندوق بین‌المللی پول می‌باشد. پیش‌بینی می‌شود درصورت دست نیافتن به یک راه‌حل برای خاتمة بحران اوکراین تحریم‌های غرب به سمت نفت و گاز روسیه هدایت خواهد شد. در این صورت برنامة مورد اشاره باید با دقت و به‌صورت کوتاه‌مدت به‌گونه‌ای بسته شود که هر وقت مشکل ورود مجدد ایران به بازار انرژی حل شد بتوانیم به این بازار وارد شده و نقش ژئوپلیتیکی خود را به‌عنوان یک قدرت منطقه‌ای افزایش دهیم.
آیا برای ایران بروز حالت رقابت و یا منازعة سیاسی و ژئوپلیتیکی میان روسیه و غرب شرایط دلخواهی محسوب می‌شود؟
شما درمورد رقابت و منازعة سیاسی میان روسیه و غرب صحبت کردید، یکی از مهم‌ترین ابزارهایی که دو طرف همدیگر را به‌وسیلة آن تهدید می‌کنند تحریم نفت و گاز است. تحریم خرید نفت روسیه توسط غرب و تحریم فروش گاز به اروپا توسط روسیه، همان بخشی که ما در آن غنی هستیم و متأسفانه و به‌طور ظالمانه این بخش چندین سال است که توسط غربی‌ها تحریم و روس‌ها نیز برای حفظ و افزایش کنترل خود بر اروپا تمایلی به همکاری در این بخش با ایران نداشته‌اند. درنتیجه ما به‌عنوان یک کشور مستقل که در منطقه دارای قدرت و صاحب نفوذ هستیم باید براساس منافع و امنیت ملی خود از این فرصت استفاده نماییم.
آیا روسیه درصورت قوی‌تر شدن، زمینه‌های تبدیل به یک قدرت توسعه‌طلب و امپریالیستی قرن نوزدهمی را دارد و پیامدهای این احتمال برای ایران چه می‌تواند باشد؟
ما در منطقه رقبای مهمی ازجمله روسیه، چین، هند، پاکستان و ترکیه را داریم، مسلماً قوی‌تر شدن هریک از این رقبا به نفع ما نیست و اگر سیاست‌های ما به نفع هریک از این رقبا تمام شود، بدین‌معنی است که ما خود را در موضع ضعف قرار داده و فرصت‌ها را تبدیل به تهدید نموده‌ایم و این اشتباه بزرگی است.
بهترین و سودمندترین رویه ازسوی ایران در اختلافات جاری میان روسیه و غرب چیست و آیندة منافع ایران در مرزبندی جدید میان روسیه و غرب چگونه تأمین می‌شود؟
با توجه به شناختی که از اوکراین و مناطق غربی و شرقی این کشور دارم، مشکل به‌وجود آمده در ابتدا یک دعوای خانوادگی در سطح داخلی بین اوکراینی‌ها به‌دلیل عملکرد بد اقتصادی دولت یانووکویچ بود و می‌توانست با تدبیر رهبران احزاب مختلف اوکراینی حل‌وفصل شود؛ زیرا اوکراین را مادر روسیه می‌نامند و مردم غرب و شرق اوکراین با یکدیگر فامیل و اشتراکات فراوان دارند، اما دخالت کشورهای خارجی این مشکل را تبدیل به یک بحران بین‌المللی نمود. پس دخالت سایر کشورها باعث گسترش و پیچیده‌تر شدن این بحران خواهد شد. طی توافق ژنو، اوکراین، روسیه، اتحادیة اروپا و آمریکا توافق نمودند تا در حل‌وفصل مسالمت‌آمیز بحران اوکراین کوشش کنند بدین‌وسیله دولت موقت اوکراین جهت جلوگیری از جنگ داخلی و حفظ تمامیت ارضی اوکراین باید فضای مناسبی جهت شرکت تمامی احزاب در انتخابات ریاست‌جمهوری اوکراین که قرار است روز یکشنبه 4 خرداد 1393 برگزار گردد، فراهم آورد.
همان‌طور که قبلاً نیز اشاره شد بهترین و سودمندترین رویه ازسوی ایران در اختلافات جاری میان روسیه و غرب بی‌طرفی و تبدیل بحران به‌وجود آمده به فرصت‌های اقتصادی در بخش‌های انرژی، صنعت، معدن و تجارت در جهت تأمین منافع ملی کشور می‌باشد.